زعفران
گیاهی است چند ساله كه دارای پیاز می باشد این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است. این گیاه در جنوب غربی آسیا، جنوب اسپانیا و جنوب اروپا روییده می شود. دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته كلاله قرمز رنگ می باشد. قسمت مورد استفاده گیاه زعفران کلاله نارنجی رنگ گل آن می باشد.
در لغتنامه ریشهشناسی آنلاین آمدهاست که واژهٔ زعفران از طریق زبان عربی به زبانهای دیگر راه یافته و اصل ریشه آن نامعلوم است. اما در حقیقت در خصوص این واژه نیز مانند بسیاری از واژههای دیگر غربیها در مورد منشاء عربی آن به خطا رفتهاند ریشه این واژه به پارسی باستان و به سانسکریت برمی گردد و درشاهنامه نیز با تلفظ زعفران آمدهاست. این واژه در متون عربی سابقه کمتری از زبان فارسی دارد و متون عربی که واژه زعفران را بکار بردهاند به کتب ایرانیانی مانند ابوعلی سینا و رازی برمی گردد. گیاه زعفران بومی ایران و هند است و در هیچ کشور عربی بصورت طبیعی نمیروید. واژهٔ فارسی برای گیاه زعفران کُرکُم است. که در فارسی میانه به صورت کورکوم (kurkum ) تلفظ میشد. در زبان ترکی زفرون (زفرو)[ و در عربی الزعفران در انگلیسی saffron در اسپانیایی azafrán در فرانسه safrane در ایتالیایی zaferano به هندی zuffron تلفظ میشود.
زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران بدست می آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 كیلوگرم گل زعفران بدست می آید.
ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان است، بطوریکه بالغ بر 93% کل زعفران دنیا در ایران تولید میشود.
زعفران در ایران از قدمت ۳ هزار ساله برخوردار است که مرکز اصلی پرورش این
گیاه مناطق کویری و کم آب خراسان جنوبی محسوب می شود قدمت زعفران در خراسان
جنوبی به ۷۰۰ سال پیش بر میگردد.
این گیاه رنگی و گرانبهای چندین ساله، بدون ساقهاست و پیاز دارد و چون
درخاک کویر به عمل میآید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافتهاست.
بعد از فصل برداشت زعفران، برگ زعفران رشد می کند و تقریبا تا اواسط فصل بهار خشکیده می شود. در زمانی که برگ زعفران سبز است معمولا از کودهایی مخصوص برای افزایش قوای زعفران استفاده می شود که این کودها در میزان و کیفیت محصول نهایی زعفران تاثیر زیادی دارد. هر چه شرایط نگهداری زعفران بهتر باشد، برگ زعفران هم بیشتر خواهد بود.
مهمترین ترکیبات موجود در زعفران شامل ترکیبات زرد رنگ که به خوبی در آب محلولاند (مشتقات کروستین)، ترکیبات تلخ از جمله پیکروکروسین که به ویژه مقوی معده میباشند، مواد معطر (اسانس) که مهمترین ترکیب آن سافرانال میباشد که گاهی تا ۱درصد زعفران را تشکیل میدهد، روغن ثابت به میزان حداکثر ۱۰درصد، رطوبت حدود ۱۳۱۰ درصد و ترکیبات معدنی حدود ۵درصد میباشد.
زعفران بویژه بعد از آسیاب شدن باید دور از نور و رطوبت و در جام شیشهای نگهداری شود. زیرا با توجه به این که اسانس (مواد معطر) زعفران قابل تبخیر شدن است در صورت نگه داری نامناسب، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزهٔ آن کاسته میشود و مرغوبیت آن از دست میرود.